Z pewnością to pytanie będzie nurtować niejednego producenta jabłek. Jednoznacznie nie będzie można stwierdzić czy właśnie parch jabłoni czy też mączniak jabłoni stanowić będzie większe zagrożenie w bieżącym roku.
mgr inż. gr. Tomasz Sikora, Doradca Techniczny ProNutiva – Drzewa Owocowe, UPL Polska
Z
pewnością to pytanie będzie nurtować niejednego producenta jabłek.
Jednoznacznie nie będzie można stwierdzić czy właśnie parch jabłoni czy też
mączniak jabłoni stanowić będzie większe zagrożenie w bieżącym roku. Presja
występowania obydwu patogenów będzie uzależniona od wielu czynników. Należy
wziąć pod uwagę przede wszystkim zeszłoroczny sezon 2021 i problemy związane z
tymi podstawowymi chorobami jabłoni, a więc: intensywność porażenia, wykonane
zabiegi (użyte preparaty chemiczne / dodatkowe przeciwdziałanie), przebieg pogody
(wpływ na biologię patogena). Nie bez znaczenia będą również pierwsze zabiegi
zapobiegawcze (koniec marca i kwiecień 2022) przeciw parchowi i mączniakowi
jabłoni. Ogólna sytuacja z porażeniem obu chorobami będzie zwyczajowo różna w
zależności od zlokalizowanych kwater, ich wieku a także uprawianych w nich
odmian.
Sytuacja zagrożenia 2022 - parch jabłoni
Wspomnę,
że koniec sezonu 2021 odznaczał się idealnymi warunkami do rozwoju grzyba Venturia
inaequalis- sprawcy parcha jabłoni. W sierpniu i wrześniu w wielu regionach
kraju sadownicy doświadczyli zbytniego nadmiaru wody, co przejawiło się
podtopieniami całych kwater i brakiem możliwości wjazdu do sadu w celu
wykonania zabiegów ochrony. Okres zbiorów odznaczał się również dniami
przekropnymi utrudniającymi lub też umożliwiającymi w ogóle zbiór owoców. To
wszystko przełożyło się na silne infekcje wtórne parcha i dlatego w wielu
sadach zaobserwowano silne porażenie liści i owoców. Dużym problemem było również
występowanie późnego parcha przechowalniczego, którego objawy na owocach
zostały już stwierdzone podczas ich zbioru lub w trakcie ich przechowywania.
Stadium konidiów występujące na takich porażonych owocach (jeszcze wiszących na
drzewie) przenosizą się z kroplami deszczu dalej w obrębie całego drzewa. Można
również przypuszczalnie przyjąć (wcześniej stwierdzono to w Niemczech i
Holandii), że wraz z ociepleniem klimatu, dodatkowym stadium zimującym mogą być
konidia (porażone pędy – na łuskach pąków i pomiędzy nimi), które obok
zarodników workowych (askospor), mogą stanowić dodatkowe źródło pierwotnych
infekcji. Obecność takiego źródła infekcji w obrębie rozwijających się pąków,
to większe zagrożenie, które zmusza do pierwszych zabiegów tuż przed lub w fazie
pękania pąków jabłoni (BBCH 06-07). Zjawisko to może (ale niekoniecznie musi)
wystąpić w większym nasileniu w sadach, gdzie zbyt późno zostało wykonane
cięcie letnie albo po łagodnej, bezmroźnej zimie. Kolejnym aspektem będzie
zwrócenie uwagi na „typowe” źródło infekcji jakim są askospory (zarodniki
workowe) tworzące się w otoczniach zimujących na opadłych liściach. Zwiększony
potencjał infekcyjny parcha bez wątpienia wystąpi w sadach, gdzie zrezygnowano
z jesiennego zabiegu mocznikiem z wielu względów (brak jego dostępności /
wysoką cenę / w ogóle zaniechanie zabiegu). W takich lokalizacjach trzeba
będzie szczególnie zwracać uwagę na minimalny czas zwilżenia liścia (przy
określonej temperaturze) do wywołania infekcji pierwotnej przez kiełkujące
askospory czyli tzw. tabelę Mills’a wg Mills / Jones (1980 r.) oraz wg Mc Hardy
/ Gadoury / Stensvand (1997 r.) - poniżej.
Opisane
zagadnienie należy uwzględniać przy uprawie odmian bardzo podatnych na parcha:
‘GALA’ i sporty, ‘ALWA’, ‘MUTSU’, ‘LOBO’, ‘LIGOL’, ‘EMPIRE’ czy ‘MELROSE’ oraz
podatnych: ‘JONAGOLD’ i sporty, ‘GOLDEN DELICIOUS’, ‘RED DELICIOUS’ i sporty’,
‘IDARED’ i sporty, ‘GLOSTER’ czy ‘FUJI’, żeby nie być później „zaskoczonym”
przez tę chorobę.
Zalecenia ochrony 2022
W
związku z powyższym należało wykonać do kwitnienia zabiegi przy użyciu:
- • 2-3-krotnie produkty miedziowe (tlenochlorek / wodorotlenek miedzi) w fazach: od pękania pąków do mysiego ucha (BBCH 07-54). Można było zastosować je w wyższej dawce (3,0-5,0 kg/l/ha - na ograniczenie chorób kory i drewna) w połączeniu z siarką: Suflar / Pennthiol / Microthiol 80 WG / Siarka Pro 80 WG (6,0-8,0 kg/ha - na mączniaka jabłoni i ograniczenie przędziorków czy szpecieli – pordzewiacz / podskórnik jabłoniowy),
- • fungicyd zawierający dodynę: Syllit 544 SC (1,25 l/ha) / Syllit 65 WP (1,2 kg/ha) w fazie zielony/różowy pąk (BBCH 56-57),
- • fungicyd zawierający kaptan: Captan 80 WDG / Malvin 80 WDG (1,9 kg/ha) lub fungicyd zawierający ditianon (0,75 kg/ha) w fazach: od różowego pąka do pojawienia się pierwszych kwiatów (BBCH 57-60).
W
kwitnienie i zaraz po kwitnieniu należałoby wykonywać zabiegi z uwzględnieniem
fungicydów np.:
- • 1-2-krotnie pirymetanil: Pyrus 400 SC (1,0 l/ha) + kaptan: Captan 80 WDG / Malvin 80 WDG (1,9 kg/ha) w fazach: od początku kwitnienia (10% rozwiniętych kwiatów) do pełni kwitnienia (BBCH 61-66),
- • 2-3 krotnie:: fluopyram i tebukonazol (0,75 l/ha) + kaptan: Captan 80 WDG / Malvin 80 WDG (1,9 kg/ha) lub fluksapyroksad (0,3 l/ha) + kaptan: Captan 80 WDG / Malvin 80 WDG (1,9 kg/ha) lub pentiopirad (0,75 l/ha) – nie łączyć z kaptanem w fazach: od opadania płatków kwiatowych do osiągnięcia przez owoc średnicy 30-35 mm (BBCH 68-74).
Zabiegi
fungicydowe (co 10-12 dni) w fazach: od osiągnięcia przez owoc połowę wielkości
do fazy dojrzewania owoców (na ok. 4-tygodnie przed zbiorem) - BBCH 75-86
przeciw infekcjom wtórnym i objawom późnego parcha przechowalniczego powinny
opierać się na zastosowaniu:
- • kaptan: Captan 80 WDG / Malvin 80 WDG (1,9 kg/ha) wspomagany łącznie lub przemiennie z biofungicydem zawierającym laminarynę: Plantivax / Vaxiplant (1,0 l/ha) – bez okresu karencji i pozostałości po s.a.
Oprócz
typowej ochrony chemicznej wskazane jest wykonywanie innych zabiegów
agrotechnicznych. Bardzo istotnym zabiegiem po zbiorach owoców, najlepiej po
pierwszych przymrozkach (ok. -4°C) będzie fitosanitarny dolistny zabieg 5%
mocznikiem, który niszczy ok. 90% źródła pierwotnych infekcji. Jeżeli nie zdąży
się wykonać tego zabiegu jeszcze przed opadnięciem liści z drzew, to można
zrobić oprysk na leżące już liście pod drzewami przy pomocy belki herbicydowej
z zachowaniem wymaganego stężenia nawozu. Na wiosnę dodatkowo powinno się
wygrabiać spod drzew resztki nierozłożonych liści przy okazji usuwania pędów
lub gałęzi po cięciu zimowym.
Sytuacja zagrożenia 2022 - mączniak jabłoni
Zimujące
stadium grzyba Podosphaera leucotricha, sprawcy mączniaka jabłoni,
bardzo dobrze przezimowało (pomiędzy łuskami porażonych pąków) i nie zostało
wymrożone z powodu wyjątkowo ciepłej zimy 2021/2022. Wiosennemu cyklowi epidemiologicznemu
tej choroby będą sprzyjać dogodne warunki (ciepła i sucha pogoda) w pełni lata
2021. Pod koniec zeszłego sezonu wegetacyjnego na odmianach szczególnie
wrażliwych na tego patogena takich jak: ‘IDARED’ i sporty, ‘JONAGOLD i sporty,
‘SAMPION’ i sporty, ‘PAULARED’, ‘LOBO’ czy ‘CORTLAND’ można było stwierdzić
liczne objawy infekcji wtórnych na liściach (charakterystyczne żółtawe plamy od
wierzchniej strony) a także na owocach („siateczkowate” ordzawienie). W wielu
kwaterach jabłoni przeprowadzono bardzo późno cięcie zimowe (nawet do kwietnia
2022) i dopiero wtedy usuwano porażone przez mączniaka pędy, które już stały
się źródłem wiosennych infekcji podczas kilku bardzo ciepłych dni (temp.
15-18°C) pod koniec marca bieżącego roku. W takich miejscach porażenie pędów
wynosiło > 4% pędów. Jednocześnie podczas lustracji przed kwitnieniem kwater
z odmianą ‘IDARED’ i jego mutantami ‘NAIDARED’ czy ‘IDAREDEST’, zaobserwowano
silnie opanowane przez grzybnię pąki, które w większości się nie rozwiną. W przypadku
mniej porażonych pąków z części „wyjdą” drobne i niewykształcone, pokryte białą
grzybnią liście albo zdrobniałe z mączystym nalotem. Porażone kwiaty nie są
prawidłowo rozwinięte, mają sterylne pręciki i słupki (brak zapylenia) i
ostatecznie zamierają przed ich całkowitym otwarciem. Uwzględniając powyższe
„walka” z tym patogenem nie będzie łatwa w tym sezonie i istotne porażenie
mączniakiem może wystąpić również na innych odmianach podatnych: ‘GALA’ i
sporty, ‘GOLDEN DELICIOUS’, ‘LIGOL’, ‘GLOSTER’, ‘ALWA’, ‘CELESTE’ czy ‘EARLY
GENEVA’.
Zalecenia ochrony 2022
Należało
dokładnie przestudiować zeszłoroczny program ochrony przed mączniakiem i ułożyć
odpowiedni harmonogram zabiegów 2022.
Do
kwitnienia powinno się wykonać zabiegi, które obejmowały produkty:
- • 3-4-krotnie siarka: Suflar / Pennthiol / Microthiol 80 WG / Siarka Pro 80 WG (6,0-8,0 kg/ha) w fazach: od pękania pąków do zielonego pąka (BBCH 07-56). Zabieg ten dodatkowo ograniczył populacje roztoczy na jabłoni a także można było śmiało połączyć go z produktami miedziowymi (na parcha i choroby kory i drewna),
- • fungicyd zawierający tetrakonazol (0,4 l/ha) + kaptan: Captan 80 WDG / Malvin 80 WDG (1,9 kg/ha) w fazie od różowego pąka do początku kwitnienia (10% rozwiniętych kwiatów) - BBCH 57-61,
W
okresie kwitnienia zaleca się zastosować:
- • 2-krotnie: fluopyram i tebukonazol (0,75 l/ha) + kaptan: Captan 80 WDG / Malvin 80 WDG (1,9 kg/ha) lub fluksapyroksad (0,3 l/ha) + kaptan: Captan 80 WDG / Malvin 80 WDG (1,9 kg/ha) lub pentiopirad (0,75 l/ha) – nie łączyć z kaptanem w fazach: od pełni kwitnienia do opadania płatków kwiatowych (BBCH 65-69),
Zabiegi
fungicydowe po kwitnieniu powinny uwzględniać użycie:
- • 2-krotnie: fungicyd strobirulinowy + kaptan: Captan 80 WDG / Malvin 80 WDG (1,9 kg/ha),
- • 2-krotnie: produkt zawierający węglan/wodorowęglan potasu (5,0 kg/l/ha) w fazach: od osiągnięcia przez owoc średnicy 10 mm do opadu czerwcowego zawiązków (BBCH 70-74).
W
ochronie sadu przed mączniakiem jabłoni powinno się wykonywać również różne
profilaktyczne działania jak: unikanie nadmiernego zagęszczenia koron drzew
(sprzyja rozwojowi choroby i pogarsza skuteczność zabiegu chemicznego),
wycinanie przy każdej okazji (lustracje wiosenne, ciecie zimowe) porażonych
pędów z widocznymi objawami porażenia (źródła pierwotnych infekcji przed
kwitnieniem), umiejętne nawożenie sadu azotem (utrzymanie umiarkowanego
wzrostu).
Podsumowanie
Wykonując
zabiegi fungicydami przeciw parchowi i mączniakowi jabłoni, w zależności od
warunków pogodowych, powinniśmy wykonywać je z częstotliwością co 3-6 dni (do
fazy osiągnięcia przez owoc średnicy 10-15 mm - BBCH 70-72) i co 10-14 dni (od
fazy czerwcowego opadania zawiązków - BBCH 73-74) a także uwzględniać kilka
czynników wpływających na skuteczność działania danych preparatów: zmywanie środka,
przyrost powierzchni liści i zawiązków owoców, wiek liści, temperatura i
wilgotność powietrza, dawka środka oraz odporność patogena na daną substancję
aktywną środka.
Fot. 1. Bardzo rzadko występujące zdarzenia na porażeniach mącznikach – odm. PAULARY
Fot. 2. Jabłko odm. NAJDARED z typowymi objawami mączniaka - ordzawienie skórki w formie charakterystycznej siateczki
Fot. 3. Mączniak jabłoni - grzybnia Podosphaera leucotricha pod mikroskopem